Deserteur ontmaskerd | september 1920

In Nederland is de militaire dienstplicht voor mannen in 1810 door Napoleon ingevoerd [1].  Na het vertrek van Napoleon naar St. Helena werd  in het nieuwe Verenigd Koninkrijk der Nederlanden die dienstplicht gehandhaafd. In de 19e eeuw werd door loting bepaald wie er daadwerkelijk moest opkomen.  Voor de meer welgestelden die - om wat voor reden dan ook - geen zin hadden om ‘des konings wapenrok’  aan te trekken was het mogelijk om een vervanger [‘remplacant’] in te huren[2].  In 1898 verviel echter die mogelijkheid omdat de persoonlijke opkomstplicht van kracht werd. Daarmee werd het een stuk lastiger om na goedgekeurd te zijn, je toch te onttrekken aan het vervullen van je dienstplicht. Wel was het mogelijk om uitstel te krijgen vanwege studie, of zelfs afstel door bijvoorbeeld te emigreren naar het buitenland of door werkzaam te zijn als priester, mijnwerker of zeeman. Een andere reden voor vrijstelling was ‘broederdienst’: dat wil zeggen dat je werd vrijgesteld als een of meer broers in actieve dienst  waren of waren geweest.  Ook kon je gewetensbezwaren aanvoeren. Als die bezwaren erkend werden kon je vervangende dienst bij bijvoorbeeld een overheidsorganisatie doen.

Begin 20e eeuw waren die uitzonderings mogelijkheden echter zeker niet voor iedereen weggelegd. Dan bleef er nog desertie over als je echt geen zin had om op te komen. Na desertie  moest je natuurlijk wel op de een of andere manier onderduiken om uit handen  van de autoriteiten te blijven. Voor een korte periode is onderduiken niet zo moeilijk, maar op de langere termijn is het erg lastig. Dat blijkt tenminste uit een bericht van 20 september 1920 in ‘Het Volk’ dat er na 11 jaar onderduiken een deserteur in Voorburg ontdekt was. Deze deserteur had de kost verdiend door als dienstbode te werken. Dat daarbij door ‘haar’ werkgevers niet al te veel vragen zijn gesteld of referenties waren opgevraagd, blijkt wel uit de mededeling dat deze dienstbode zich regelmatig moest scheren. 

Doordat per 1 mei 1997 de opkomstplicht is opgeschort, hoeven dienstplichtingen [tegenwoordig niet alleen mannen maar ook vrouwen!] die geen zin hebben om ‘te dienen’ nu niet meer na te denken over hoe ze die dienstplicht kunnen ontlopen.  Het alternatief van een matig betaald ‘dienstje’ bij een net burgergezin hoeft dus ook niet overwogen te worden.

[[1https://nl.wikipedia.org/wiki/Dienstplicht">https://nl.wikipedia.org/wiki/Dienstplicht

[2https://pure.uva.nl/ws/files/1695953/123041_11.pdf