Historische Vereniging Voorburg

De zus en twee broers Van de Waal waren drie van de zes kinderen van Hanry/Henri van de Waal (1843-1885) en Betsy Goudsmit (1850 – 1929). Hanry was leerlooier in Schijndel en koopman. Het echtpaar trouwde in 1876 in Rotterdam. Marianna was het oudste, Maurits het tweede, Henri het jongste kind.

Marianna woonde als kind een poosje – waarschijnlijk kort na het overlijden van haar vader in 1885 – bij haar grootouders van moederskant in Rotterdam. Daar was in 1885 net een dochter getrouwd en naar Arnhem verhuisd, waardoor er ruimte vrij kwam in huis. In 1891 ging Marianna weer terug naar haar geboortedorp Schijndel. Later werd zij verpleegster. 

Maurits ging van 1883 tot 1892 naar de Rotterdamse dovenschool. Volgens de gegevens van de school was hij doof geboren. De Rotterdamse gezinskaart beschrijft hem als ‘doofstom’. Maurits was een trouw lid van de Rotterdamse dovenvereniging “Amman”. In 1897 werd hij afgekeurd voor militaire dienst wegens ‘gebreken’. Als beroep van de dan 19-jarige loteling wordt al ‘goudsmid’ vermeld. Zijn moeder, inmiddels weduwe, woont dan in Rotterdam, Hoogstraat 263. Hier dreef zij een winkel in goud- en zilverwerken, in 1857 opgericht door een ver familielid wiens vrouw in de zilverstad Schoonhoven was geboren. 
Later was Maurits verbonden aan de opleiding voor edelsmeden in Schoonhoven. In een herdenkingsboek (C. van Holten, Kent u ze nog ... de Schoonhovenaren, Zaltbommel,1980) is een foto van hem opgenomen aan de werktafel.

Henri, de jongste van het gezin, trok aanvankelijk naar Pforzheim in Duitsland.  
In 1920 vestigde hij zich ook in Rotterdam. Hij betrok het pand Van Oldenbarneveltstraat 77a, niet ver van de winkel van zijn moeder. Een jaar later, in 1921 sloot Maurits zich bij hem aan en in 1934 kwam ook Marianna vanuit Apeldoorn op dat adres te wonen.
Henri was groothandelaar en verdiende daar goed geld mee. De waarde van zijn nalatenschap werd in 1948 vastgesteld op ruim 58.000 gulden (vergelijkbaar met 360.000 euro in 2025).
Wellicht gaf die gefortuneerde positie hem de mogelijkheid om in 1937 samen met zijn zus Marianna en zijn broer Maurits te verhuizen naar de Westersingel 1a, een riant pand in het centrum van Rotterdam. 

Dan breekt de oorlog uit en wordt Rotterdam op 14 mei 1940 getroffen door een afschrikwekkend bombardement. Dat zal de reden zijn om te zoeken naar een veiliger, wellicht meer bewoonbare plek. Die vinden zij in Voorburg, Parkweg 223. Op 22 juli 1940 worden de drie uitgeschreven uit het bevolkingsregister van Rotterdam en trekken ze naar Voorburg, waar zij nog bijna drie jaar wonen en werken.

In een dossier van het CABR (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging) in het Nationaal Archief bevindt zich een verslag van de arrestatie van de zus en haar twee broers. Na arrestatie zijn zij gedrieën op 29 juni 1943 naar Westerbork gebracht en direct gedeporteerd naar Sobibór. Drie dagen later zijn ze alle drie vermoord.

Marianna, Maurits en Henri hadden nog een zus, Rachel (1880 – 1943)  en een broer, Benjamin (1881 – 1943). Alle vijf broers en zussen zijn op dezelfde dag, 2 juli 1943 in Sobibór zijn omgebracht.

De op één na jongste telg uit het gezin, Elias van de Waal (Schijndel 1882- Heemstede 1965) heeft de oorlog overleefd. Evenals Maurits was hij edelsmid en goudsmid. Hij woonde een aantal jaren voor en na de oorlog in Voorburg, Haasburgstraat 18, maar verbleef ook in Rotterdam en Schoonhoven. Wellicht heeft hij kunnen bemiddelen bij het zoeken naar vervangende woonruimte voor zijn broers en zus na het bombardement op Rotterdam. 
Zijn oudste zoon Henri (Hans, Rotterdam 1910 – Leiden 1972) werd een bekend kunsthistoricus. Van 1945 tot 1972 was hij hoogleraar aan de Universiteit Leiden en directeur van het Prentenkabinet aldaar.